Ustawa o kosztach komorniczych z dnia z dnia 28 lutego 2018 r. (dalej ukk) przewiduje, w art. 45 instytucję zwolnienia wierzyciela od ponoszenia kosztów komorniczych. Instytucja ta ma wiele cech wspólnych ze zwolnieniem od ponoszenia kosztów sądowych w całości lub w części, o którym mowa w art. 102 i 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Na wstępie należy zaznaczyć, że zwolnienie od kosztów sądowych przysługujące stronie z mocy ustawy (np. stronie uprawnionej do dochodzenia świadczeń alimentacyjnych) albo przyznane stronie w postępowaniu rozpoznawczym rozciąga się na koszty komornicze. Art., 45 ust. 1 ukk zawiera powtórzenie treści art. 771 kodeksu postępowania cywilnego.
Zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy, rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne. Zwolnienie to dotyczy zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych. Nadto zakres zwolnienia od kosztów komorniczych zależy od zakresu zwolnienia od kosztów sądowych. Jeśli stronie przyznano jedynie zwolnienie od ponoszenia opłat sądowych, to będzie ona zwolniona od ponoszenia opłat komorniczych, jeśli od wydatków – będzie zwolniona od ponoszenia wydatków w postępowaniu egzekucyjnym.
Jeśli jednak strona nie korzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, albo nie została zwolniona od ich ponoszenia w toku postępowania rozpoznawczego albo też została zwolniona w zakresie, którego nie sposób przełożyć na koszty komornicze (np. od części opłaty od pozwu) – to, w sytuacji, gdy nie jest w stanie bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść wydatków lub tych opłat komorniczych, od których uiszczenia zależy podjęcie czynności przez komornika, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego, przy którym działa komornik, o zwolnienie w całości lub części od tych kosztów (art. 45 ust. ukk).
Przesłanki zatem żądania zwolnienia od kosztów komorniczych zostały określone analogicznie do przesłanek zwolnienia od kosztów sądowych – art. 102 ust. 1 oraz art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W przypadku osób fizycznych jest to konieczność wykazania braku możliwości poniesienia kosztów bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny, a w przypadku osoby prawnej – wykazanie braku posiadania dostatecznych środków na poniesienia kosztów komorniczych.
Wniosek o zwolnienie od kosztów komorniczych składa się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dla wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, co oznacza, że wniosek taki można złożyć pisemnie, jak i ustnie do protokołu. Do wniosku należy także dołączyć oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach dochodu (formularz zgodnie ze wzorem zawartym w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 31.01.2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym), a wszelkie okoliczności, powoływane we wniosku winny być poparte stosownymi dowodami w postaci dokumentów.
W sytuacji, kiedy stronie przyznano zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych w toku postępowania rozpoznawczego, winna ona, jeśli chce skorzystać także ze zwolnienia od kosztów komorniczych, albo przedłożyć odpis orzeczenia o zwolnieniu od kosztów sądowych lub od kosztów komorniczych wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub przedłożyć to orzeczenie komornikowi na jego wezwanie w terminie 7 dni, od dnia doręczenia wezwania. Jeśli strona nie przedłoży komornikowi odpisu orzeczenia o zwolnieniu od kosztów w terminie – komornik uzna, że takie zwolnienie stronie nie przysługuje.
Adwokat Agnieszka Zielińska-Heluszka