OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
Obowiązek alimentacyjny jest instrumentem, który ma zapewnić środki utrzymania, a w razie potrzeby także środki wychowania, tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie zapewnić własnymi środkami swych usprawiedliwionych potrzeb.
Źródłem obowiązku alimentacyjnego jest zawarcie małżeństwa, przysposobienie oraz urodzenie. Prawo do alimentów jest niedziedziczne, wygasa z chwilą śmierci którejkolwiek ze stron. Stosunek alimentacyjny powstaje z mocy prawa, niezależnie od woli stron. Nie podlegają egzekucji ani prawo do alimentacji, ani poszczególne raty alimentacyjne.
Podstawą do domagania się roszczenia alimentacyjnego jest wystąpienie potrzeby po stronie uprawnionego i możliwości majątkowe po stronie zobowiązanego. Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od konkretnych okoliczności sytuacji faktycznej danej sprawy. Potrzebę uprawnionego należy określić jako sytuację w której uprawniony nie może utrzymać się samodzielnie. W takiej sytuacji mogą być osoby małoletnie co nie powinno budzić wątpliwości oraz osoby dorosłe. Wysokość świadczenia alimentacyjnego nie jest równa we wszystkich stosunkach rodzinnych.
Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest również ten, kto znajduje się w niedostatku. Pojęcie niedostatku nie jest jednoznaczną kategorią. Pojęcie niedostatku będzie zależne od potrzeby człowieka, które kształtują się niezależnie od wieku, płci, stanu zdrowi, pozycji społecznej.
Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej i rodzeństwo. Kodeks rodzinny i opiekuńczy określa kolejność obowiązków alimentacyjnych pod względem linii
i stopnia pokrewieństwa. Obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.
Krewni są zobowiązani do świadczenia alimentacyjnego według dwóch zasad. Pierwszą zasadą jest obowiązek alimentacyjny krewnych w linii prostej zstępnych przez wstępnymi (tj. dzieci, wnuki względem rodziców i dziadków). Obowiązek alimentacyjny obciąża dalszych krewnych w linie bocznej (tj rodzeństwo) dopiero w sytuacji niemożliwości wykonania obowiązku przez wstępnych, zstępnych. Drugą zasadą jaka obowiązuje na gruncie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest określenie obowiązku alimentacyjnego według stopnia pokrewieństwa. Krewni bliższego stopnia są w pierwszej kolejności zobowiązani przed dalszymi krewnymi. Osoby zobowiązane do alimentów w tej samej kolejności powinny ponosić ciężar utrzymania swego krewnego w części stosownej do ich indywidualnych możliwości zarobkowych i majątkowych. Wyłączona jest zatem odpowiedzialność solidarna np. kilkorodorosłych dorosłych względem ojca lub matki odpowiadają stosownie do swoich możliwości zarobkowych.
Obowiązek alimentacyjny wygasa w momencie ustania przesłanek będących podstawą orzeczenia obowiązku alimentacyjnego tj. w sytuacji samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb uprawnionego do alimentów oraz obowiązek wygaśnie również wtedy, kiedy zobowiązany nie będzie w stanie dalej dostarczaj alimentów np. wskutek utraty pracy.
W przypadku zmiany sytuacji życiowej stron w przyszłości, każda ze stron może wystąpić z żądaniem zasądzenia alimentów, ich zmniejszenia, podwyższenia albo wygaśnięcia obowiązku. Podstawą do takiego działania jest art. 138 k.r.o.
Radca prawny Piotr Lampa