Jeżeli testament został sporządzony z zachowaniem wszystkich wymogów przewidzianych przez prawo spadkowe (np. nie naruszono przepisów dotyczących jego formy i zawiera rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy), to jest ważny, mimo że np. do dziedziczenia została w nim powołana osoba, która już nie żyje. Nawet jeśli testator wie o zgonie, nie musi uaktualniać dokumentu.
Ważny testament można sporządzić nie tylko u notariusza. Wystarczy własnoręcznie spisać swoją ostatnią wolę na kartce papieru, podpisać ją i opatrzyć datą. Raz sporządzony testament można następnie odwołać, niszcząc go lub spisując nowy dokument.
Sporządzenie testamentu jest czynnością osobistą, ponieważ nie można go sporządzić przez pełnomocnika.
Testament może napisać każda osoba pełnoletnia, o ile nie została ubezwłasnowolniona. Dopóki żyje spadkodawca, nie wywołuje on skutków prawnych – spadkodawca może dowolnie dysponować swoim majątkiem, może testament zmienić, odwołać lub sporządzić kolejne.
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści oraz pod wpływem groźby.
Najczęściej do jego podważenia dochodzi w pierwszym przypadku – poprzez podniesienie zarzutu nieważności testamentu. A podważyć testament może każdy, kogo praw dotyczy wynik postępowania spadkowego. Nie można tego dokonać przed notariuszem.
Testament można sporządzić na kilka sposobów. Podstawową formą jest testament własnoręczny (zwany holograficznym). Taki dokument jest ważny, jeżeli spadkodawca napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Nieważny jest więc testament, który zostanie spisany na komputerze, maszynie do pisania lub przez inną osobę, a następnie jedynie podpisany przez spadkodawcę. Usprawiedliwieniem nie może być nawet niewyraźny charakter pisma testatora. Duże znaczenie ma również złożenie pod testamentem poprawnego podpisu. Nie mogą to być inicjały ani parafa. Za skuteczny testament może zostać uznany w pewnych przypadkach dokument, na którym nie widnieje żadna data. Jest to możliwe, o ile nie wywołuje on wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Innym sposobem jest sporządzenie go notarialnie. Jeśli testament został sporządzony w formie aktu notarialnego, podważenie go jest stosunkowo trudne. Czynności notarialne dokonane przez notariusza mają charakter dokumentu urzędowego. Zaprzeczenie jego treści może nastąpić tylko w szczególnych okolicznościach – osoba, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego, powinna te okoliczności udowodnić.
Ważny też będzie testament ustny, alograficzny – sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez:
- spadkodawcę,
- osobę, wobec której wola została oświadczona,
- świadków.
Powstaje, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Aby testament był skuteczny, ostatnia wola spadkodawcy musi być oświadczona w obecności co najmniej 3 świadków. Oświadczenie spadkodawcy w ciągu roku musi być spisane, a pismo podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo przez wszystkich świadków. Gdy spisanie nie jest możliwe, w ciągu sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy wola spadkodawcy będzie potwierdzona przed sądem przez trzech, względnie dwóch świadków[1].
Radca prawny Stanisław Proszak
[1] https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1419427,kiedy-testament-jest-wazny.html