„Dodatek pielęgnacyjny a zasiłek pielęgnacyjny”
Pojęcie „dodatku pielęgnacyjnego” jest często błędnie utożsamiane z pojęciem „zasiłku pielęgnacyjnego”. Tymczasem są to dwa różne świadczenia. Również przesłanki, których spełnienie uprawnia do przyznania każdego z tych świadczeń, są inne.
Dodatek pielęgnacyjny uregulowany został w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to świadczenie nierozerwalnie związane ze świadczeniem emerytalnym lub rentowym. Nie jest ono opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a ponadto nie podlega ono egzekucji sądowej.
Co do zasady przysługuje ono osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeśli osoba ta uznana została za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75. rok życia. Do otrzymania dodatku pielęgnacyjnego uprawnione są zatem dwie grupy osób. Pierwszą z nich są osoby uprawnione do emerytury lub renty, które jednocześnie uznane zostały za osoby całkowicie niezdolne do pracy i jednocześnie niezdolne do samodzielnej egzystencji. Obie te przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, a więc emeryt lub rencista musi zostać nie tylko uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, lecz również za niezdolnego do samodzielnej egzystencji. Drugą grupę stanowią osoby uprawnione do emerytury lub renty, które ukończyły 75. rok życia.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która z powodu naruszenia sprawności organizmu utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej, tj. do wykonywania pracy w normalnych warunkach. Chodzi zatem o utratę zdolności do wykonywania każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu.
Z kolei niezdolną do samodzielnej egzystencji jest osoba, która wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu swoich podstawowych potrzeb życiowych. Chodzi tu o niemożność samodzielnego zaspokajania niezbędnych codziennych potrzeb życiowych z powodu bezradności wynikającej m.in. z choroby czy kalectwa. Potrzebami takimi są przykładowo: robienie zakupów, przygotowywanie i spożywanie posiłków, mycie i ubieranie się.
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje zatem:
- emerytom lub rencistom, którzy ukończyli 75. rok życia lub
- emerytom lub rencistom uznanym za całkowicie niezdolnych do pracy i jednocześnie niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
Jednak osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym przedmiotowe świadczenie nie przysługuje, chyba że osoba ta przebywa poza taką placówką przez okres dłuższy niż dwa tygodnie w miesiącu.
Z kolei zasiłek pielęgnacyjny uregulowany został w ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych. Przysługuje on:
- niepełnosprawnemu dziecku,
- osobie niepełnosprawnej, która ukończyła 16. rok życia, legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeśli niepełnosprawność ta powstała do ukończenia 21. roku życia lub
- osobie, która ukończyła 75. rok życia
– w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Jednak pomimo spełnienia któregokolwiek ze w/w kryteriów, zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego lub jeśli członkom rodziny osoby spełniającej kryterium do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego przysługują za granicą świadczenia na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją takiej osoby, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Zatem jeśli danej osobie przysługuje dodatek pielęgnacyjny, nie ma ona prawa do otrzymania zasiłku pielęgnacyjnego, nawet jeśli spełnia kryterium do przyznania ostatniego z tych świadczenia. Co więcej, osobie, której przyznano dodatek pielęgnacyjny za okres, za który wypłacono zasiłek pielęgnacyjny, organ emerytalny lub rentowy, który przyznał dodatek pielęgnacyjny, wypłaca emeryturę lub rentę pomniejszoną o kwotę odpowiadającą wysokości wypłaconego za ten okres zasiłku pielęgnacyjnego.
Jak widać, inne są kryteria, których spełnienie pozwala na przyznanie dodatku pielęgnacyjnego, a inne – których spełnienie pozwala na przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego. Różne są również podstawy prawne przyznania każdego z tych świadczeń. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje bowiem na podstawie regulacji zawartej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zasiłek pielęgnacyjny – na podstawie regulacji zawartej w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Jednak świadczenia te cechują również pewne podobieństwa. Zasiłek pielęgnacyjny ma stricte pomocowy charakter, natomiast dodatek pielęgnacyjny ma zarówno pomocowy, jak i ubezpieczeniowy charakter. Również cel obu tych świadczeń jest podobny, a mianowicie pokrywanie przez osobę uprawnioną do każdego z tych świadczeń wydatków wynikających z jej niepełnosprawności, która to niepełnosprawność uniemożliwia takiej osobie samodzielne funkcjonowanie. Z tego powodu, w przypadku uzyskania przez osobę uprawnioną do otrzymania zasiłku pielęgnacyjnego prawa do dodatku pielęgnacyjnego, zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje.
radca prawny Ewa Buczek