Wprowadzając zmianę przepisów w ustawie z dnia 24 września 2010 (tj. Dz. U. z 2018 poz. 1382) o ewidencji ludności w 2011 roku ustawodawca zrezygnował z obowiązku zgłaszania zmian pobytu na terenie Rzeczpospolitej w terminie 3 dni. Przepis ten był bez mała martwy z uwagi na notoryczne niedopełnianie zapisanego w nim obowiązku. Nowy przepis art. 27 ust. 1 wprowadza termin 30 dni na dopełnienie tego obowiązku.
W chwili obecnej obowiązek meldunkowy obejmuje: zameldowania się w miejscu pobytu stałego lub czasowego oraz wymeldowania się z takiego pobytu oraz zgłoszenie wyjazdu i powrotu z wyjazdu poza granice RP.
Art. 25 ustawy o ewidencji ludności definiuje pobyt stały jako zamieszkanie osoby w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Zatem miejsce pobytu stałego jest miejsce, w którym dana osoba koncentruje swoje życie, czyli nocuje, spożywa posiłki, odbiera i nadaje korespondencję.
Zatem organ administracyjny prowadzący postępowanie w sprawie wymeldowania z pobytu stałego, wszczętego na wniosek strony lub z urzędu, bada oba elementy (faktyczne przebywanie i zamiar) w postępowaniu dowodowym. Opuszczenie miejsca stałego miejsca zameldowania musi być faktyczne oraz dobrowolne, a okoliczności sprawy mogą pomóc stwierdzić zamiar danej osoby co do dalszego przebywanie w miejscu zameldowania. Ustalenie wszystkich elementów stanu faktycznego stanowiących podstawę do wydania decyzji o wymeldowaniu mogą stwarzać problemy.
O opuszczaniu miejsca stałego pobytu można mówić, gdy zaistnieją łącznie dwa elementy: dana osoba faktycznie nie przebywa w przedmiotowym lokalu oraz ma zamiar opuszczenia tego lokalu na stałe, a zamiar ten jest związany z założeniem w nowym miejscu ośrodka życiowych interesów. To opuszczenie nie jest spowodowanie przez osobę trzecią poprzez: przymus fizyczny lub psychiczny, uniemożliwienie dostępu do lokalu itp. Jednak eksmisja z lokalu na postawie prawomocnego wyroku co prawda nie wskazuje na brak dobrowolności, ale nie stanowi przeszkody do wymeldowania.
Osobna kategorię przypadków stanowi pobyt w placówce opiekuńczo – wychowawczej – tutaj pobyt osoby poza miejscem stałego zameldowania spowodowany jest okolicznościami a nie wolą osoby, dlatego opuszczenie lokalu nie nosi znamion dobrowolności (brak przesłanki do wymeldowania).
Co do przebywania z zakładzie karnym ,to pomimo braku dobrowolności i trwałości opuszczenia lokalu, o wymeldowaniu może zadecydować postawa skazanego, jego postawa wobec lokalu (uiszczanie opłat, podejmowanie decyzji) i więź z osobami lokal zamieszkującymi.
Rozważając zamiar osoby opuszczającej lokal organ uwzględnia nie tylko zewnętrzne oznaki (brak rzeczy osobistych) , ale także inne obiektywne okoliczności wskazujące na zmianę miejsca koncentracji interesów życiowych (zmiana pracy, zmiana przedszkola dla dziecka, zmiana adres dla doręczeń) i na podstawie tych okoliczności ocenia zamiar lub brak zamiaru przebywania pod adresem zameldowania.
Organ prowadzący postepowanie w sprawie wymeldowania z pobytu stałego prowadzi postępowanie dowodowe celem wykazania czy opuszczenie lokalu było dobrowolne i miało charakter trwały.
Istotna część takiego postepowania stanowią zeznania świadków oraz wyjaśnienia stron. Organ zapewnia stronom czynny udział w postepowaniu poprzez doręczanie korespondencji, poinformowania stron o miejscu i dacie przesłuchania świadków oraz umożliwienie zapoznania się z aktami sprawy przed wydaniem decyzji. Przepisy k.p.a. nie pozostawiają organowi uznania w tej kwestii. Naruszenie przepisów proceduralnych w tym zakresie może bowiem skutkować uchyleniem decyzji przez organ odwoławczy.
Autor: r.pr. Małgorzata Żabińska