Dozór elektroniczny to to jeden ze sposobów wykonywania kary pozbawienia wolności. System dozoru elektronicznego polega na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy pomocy elektronicznych urządzeń monitorujących.
Główne korzyści, które daje odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego, jest możliwość odbycia jej poza murami zakładu karnego, we własnym domu, w otoczeniu rodziny. Ponadto skazany nie zostaje wykluczony społecznie i ma możliwość np. kontynuowania pracy zarobkowej. Aby móc skorzystać z dobrodziejstwa zamiany kary więzienia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego skazany musi spełnić przesłanki formalne, przewidziane w art. 43la kkw. Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
- wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane wart. 64 recydywa podstawowa i wielokrotna § 2 Kodeksu karnego;
- jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
- osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę na odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne. Warunki techniczne w szczególności obejmują liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne obsługi.
Sąd penitencjarny ustala harmonogram, który przewiduje ilość czasu, w którym skazany ma możliwość przebywania poza miejscem wskazanym do odbycia kary.
Sąd udziela zgody na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego na wniosek. A zatem we wniosku należy wykazać czy skazany spełnia warunki formalne do odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego oraz jakie okoliczności i warunki osobiste skazanego przemawiają za udzieleniem zgody. Do wniosku, jak już wspomniano wyżej musi być dołączona zgoda osób pełnoletnich zamieszkujących ze skazanym na odbywanie przez niego kary w systemie dozoru elektronicznego oraz propozycja harmonogramu odbywania kary ( oczywiści sąd penitencjarny może dokonać zmian w harmonogramie). Harmonogram powinien być precyzyjny i określać przedział czasu w ciągu doby w poszczególnych dniach tygodnia, w którym skazany ma prawo oddalić się z miejsca pobytu np. od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 8.00 w celu wykonywania czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego.
W przypadku skazanego zatrudnionego, należy wskazać w jakich godzinach i dniach skazany świadczy pracę ( należy wziąć także pod uwagę czas dojazdu do i z pracy). Harmonogram może również uwzględniać czas niezbędny do wykonywania praktyk religijnych czy też rehabilitacji.
W postanowieniu o udzieleniu zgody na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego na podstawie art. 43nb § 1 kkw w zw. z art. 72§ 1 kkw sąd penitencjarny może również nałożyć na skazanego obowiązku np. powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu oraz od używania innych środków odurzających czy też powstrzymania się od przebywania w środowiskach kryminogennych oraz w środowiskach osób nadużywających alkohol.
Ponadto w postanowieniu sąd penitencjarny określa rodzaj podlegających zainstalowaniu środków technicznych, np. założenie na nogę skazanego nadajnika i zainstalowanie w miejscu jego stałego pobytu stacjonarnego rejestratora. Wyznacza również termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego podmiotowi dozorującemu gotowość do zainstalowania rejestratora stacjonarnego lub przenośnego lub nadajnika ( np. wyznacza skazanemu 24 godzinny termin od daty ogłoszenia postanowienia celem telefonicznego zgłoszenia upoważnionemu podmiotowi).
Rozważając zastosowanie dozoru elektronicznego jako sposobu wykonywania orzeczonej kary pozbawienia wolności wskazać należy, że głównym kryterium tego rodzaju decyzji jest całokształt okoliczności związanych z osobą skazanego, które wpływają na prognozę kryminologiczną względem niego. Ustalając przy tym, czy do osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności wystarczające będzie wykonanie jej w formie dozoru elektronicznego, należy mieć przede wszystkim ustawowe cele tej kary. Należy również odnieść się do postawy życiowej skazanego, do okoliczności iż nie był on dotychczas karany jak również przestrzega norm prawnych, nie nadużywa alkoholu. Istotne jest również, że skazany pracuje ( a jeżeli nie, należy wskazać z jakiego powodu) czy też posiada pozytywną opinię środowiskową. W uzasadnieniu wniosku należy przekonać sąd penitencjarny, że aktualny stopień demoralizacji skazanego pozwala na wykonywanie przez niego kary pozbawienia wolności w ramach systemu dozoru elektronicznego jak również dokonał on refleksji co do swojego postępowania, a co za tym idzie resocjalizacja skazanego może odbywać się w warunkach wolnościowych.
W sprawach związanych z udzieleniem zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa.
Adwokat Kinga Janus