Powództwa przeciwegzekucyjne stanowią merytoryczny środek obrony przeciwko niezgodnej z prawem, zarówno co do samej zasadności, jak i dopuszczalności, egzekucji. Ich podstawą jest zasadność i wymagalność obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym. Ustawa przewiduje dwa powództwa przeciwegzekucyjne – opozycyjne, które przysługuje dłużnikowi (art. 840 k.p.c.) oraz ekscydencyjne (interwencyjne), które przysługuje osobie trzeciej (art. 841 k.p.c.). W niniejszym artykule chciałbym skupić się na powództwie opozycyjnym, albowiem zdarza się, że do punktu poradnictwa obywatelskiego, przychodzą osoby, które dopiero w momencie otrzymania zawiadomienia od komornika sądowego dowiadują się, iż stały się dłużnikami podczas, gdy zdaniem beneficjentów zobowiązanie to zostało już dawno spełnione a tym samym nie powinno być egzekwowane. Sytuacja taka może mieć miejsce, chociażby wtedy, gdy po powstaniu tytułu wykonawczego zasądzającego alimenty od zobowiązanego na rzecz uprawnionego bądź uprawnionych strony dochodzą do porozumienia i nadal prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, zobowiązany zaś łoży na utrzymanie małoletnich. A zatem po powstaniu tytułu wykonawczego mogą zaistnieć zdarzenia, wobec których dojdzie do wygaśnięcia obowiązku spełnienia świadczeń wynikających z tytułu wykonawczego za okres faktycznego łożenia na utrzymanie małoletnich dzieci stron. Skoro zatem zobowiązany przez ten okres partycypował w kosztach utrzymania uprawnionych do alimentów to wykonał zobowiązanie przez spełnienie świadczenia a zatem zobowiązanie wygasło. Wielokrotnie zdarza się, iż kwoty, które zobowiązany przeznacza na uzasadnione potrzeby uprawnionych przekraczają zasądzone alimenty.
W tym miejscu warto przytoczyć treść art. art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zgodnie, z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenia wskutek, którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia.
Oczywistym, jest że kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie będzie miało postępowanie dowodowe prowadzone przez sąd orzekający.
Wnosząc powództwo przeciwegzekucyjne należy również mieć na uwadze, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego – wyrażonym przykładowo w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 30.05.2014 r. w sprawie III CSK 679/13 – powództwo przeciwegzekucyjne skierowane na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego może być skutecznie wniesione tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego w całości lub w określonej jego części. Dłużnik traci możliwość wytoczenia powództwa opozycyjnego z chwilą wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym w całości lub w określonej części w odniesieniu do już wyegzekwowanego świadczenia. Powództwo to jest więc niedopuszczalne w części, w której wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania.
Należy również wyjaśnić, że twierdzenia dotyczące merytorycznej wadliwości rozstrzygnięcia będącą podstawą kwestionowanego tytułu wykonawczego nie mogą służyć za podstawę powództwa opozycyjnego (por. wyrok SA w Szczecinie z 05.07.2017 r., I ACa 110/17). Powództwo opozycyjne polega na kwestionowaniu wykonalności w całości lub w części tytułu wykonawczego albo jego ograniczenia. Jego istotą jest wykazanie, że sam tytuł wykonawczy nie odpowiada istotnemu i rzeczywistemu stanowi rzeczy.
Niniejsze powództwo przeciwegzekucyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję.
Adwokat Edyta Zubrzycka