Częste pytanie pojawiające się na dyżurach nieodpłatnych porad prawnych to: czy jeśli mam długi, to mogę ogłosić upadłość konsumencką? Odpowiedź na to pytanie zależy od paru okoliczności.
Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej może złożyć wniosek o ogłoszenie jej upadłości, jeśli jest ona niewypłacalna. Zgodnie z regulacją zawartą w ustawie – Prawo upadłościowe, dłużnik jest niewypłacalny, jeśli utracił zdolność wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawa ta wprowadziła również domniemanie, zgodnie z którym do utraty zdolności wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez dłużnika dochodzi w przypadku opóźnienia w ich wykonywaniu przekraczającego trzy miesiące.
Jeśli zatem dana osoba ma wymagalne zobowiązania pieniężne, a opóźnienie w ich wykonaniu przekracza trzy miesiące, to uważana jest ona za dłużnika niewypłacalnego. Tym samym może ona złożyć wniosek o ogłoszenie jej upadłości. Co więcej, w przeciwieństwie do zwykłego postępowania upadłościowego, upadłość konsumencka może zostać ogłoszona również w stosunku do niewypłacalnego dłużnika, który ma tylko jednego wierzyciela, a więc do takiego niewypłacalnego dłużnika, który ma tylko jeden dług.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się w formie elektronicznej, wypełniając stosowny formularz w elektronicznym systemie KRZ (Krajowym Rejestrze Zadłużonych). Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:
1) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
1a) NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
2) wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
3) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
4) aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
5) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
6) spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
7) listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
8) informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
9) informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
10) informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
11) oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Jeśli sąd upadłościowy uzna, że zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, wydaje on stosowne postanowienie, którym ogłasza upadłość niewypłacalnego dłużnika. Jednak sam fakt, że dłużnik jest niewypłacalny, może nie być wystarczający do ogłoszenia jego upadłości przez sąd upadłościowy. Poza spełnieniem pozytywnej przesłanki niezbędnej do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, tj. niewypłacalności wnioskodawcy, niezbędny jest również brak zaistnienia którejkolwiek z negatywnych przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej niewypłacalnego dłużnika.
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej ma ten skutek, że umarzane są zobowiązania niewypłacalnego dłużnika zgłoszone w postępowaniu upadłościowym (następuje tzw. oddłużenie upadłego). Jednak nie jest to jedyny cel upadłości konsumenckiej. Celem tej instytucji jest również zaspokojenie wierzycieli w największym możliwym zakresie. Jeśli zatem majątek upadłego pozwala na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli, syndyk masy upadłości dokonuje spieniężenia i sprzedaży majątku upadłego, a środki uzyskane ze sprzedaży tego majatku służą właśnie zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Ponadto, jeśli sytuacja finansowa upadłego na to pozwala, to sąd upadłościowy ustala plan spłaty wierzycieli, a jeśli sytuacja finansowa upadłego na to nie pozwala, to sąd ten umarza zobowiązania upadłego. Sąd upadłościowy może również, w zależności od sytuacji funansowej upadłego, ustalić plan spłaty wierzycieli, a częściowo umorzyć zobowiazania upadłego. Wskutek wykonania przez upadłego planu spłaty wierzycieli i umorzenia zobowiązań upadłego przez sąd, upadły staje się wolny od zgłoszonych w ramach postępowania upadłościowego zobowiązań (następuje oddłużenie upadłego).