Wskutek złożenia oświadczeniu o odstąpieniu od umowy, umowę uważa się za niezawartą, wobec czego strony powinny dokonać zwrotu świadczeń.
I tak, przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie, ale nie później, niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy. Zwrotu płatności przedsiębiorca dokonuje przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami. Ale – jeśli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta, może wstrzymać się ze zwrotem płatności otrzymanych od konsumenta – do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej. Ponadto – jeśli konsument wybrał sposób dostarczenia rzeczy inny niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do zwrotu konsumentowi poniesionych przez niego dodatkowych kosztów.
Natomiast konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Zasada ta dotyczy jedynie umów, na podstawie których przedsiębiorca był zobowiązany do dostarczenia rzeczy konsumentowi i wykonał swoje zobowiązanie, czyli np. zamówiony towar został dostarczony do konsumenta.
Termin 14 dni dla zwrócenia rzeczy przez konsumenta rozpoczyna bieg w dniu, w którym oświadczenie konsumenta w sprawie odstąpienia doszło do przedsiębiorcy w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią.
Jeżeli konsument nie podjął działań w celu zwrotu przedsiębiorcy rzeczy w terminie 14 dni, popada w opóźnienie. Wtedy roszczenie przedsiębiorcy o jej zwrot staje się wymagalne i przedsiębiorca może wystąpić do sądu z powództwem, które zmierza do uzyskania wyroku nakazującego konsumentowi wydanie tej rzeczy. Jednak – przekroczenie przez konsumenta terminu na zwrot rzeczy, nie powoduje bezskuteczności odstąpienia od umowy.
Do zachowania terminu dokonania zwrotu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.
W przypadku gdy konsument nie ma informacji o adresie, pod który trzeba zwrócić rzecz, może oddać ją osobiście albo wysłać przesyłkę, kierując ją na ogólny adres przedsiębiorcy, tj. adres siedziby jego przedsiębiorstwa (art. 454 § 2 kc), jednakże informacja o tym adresie powinna zostać przekazana konsumentowi jeszcze na przed zawarciem umowy (art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawach konsumenta).
Od konsumenta zależy, w jaki sposób dokona zwrotu rzeczy przedsiębiorcy – osobiście, przesyłką pocztową, czy wyśle przesyłkę wybranym przez siebie kurierem. Jest wskazana, aby zwracając rzecz przedsiębiorcy, konsument zaznaczył, że czynności tej dokonuje w związku z uprzednim odstąpieniem od określonej umowy (np. w dołączonym liście).
Jeśli przedsiębiorca jednak zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta – konsument ni ma obowiązku podejmowania jakichkolwiek działań w celu dokonania zwrotu, ma jednak obowiązek wydania przedsiębiorcy rzeczy, gdy ten zgłosi się po nią w miejscu zamieszkania konsumenta. W tej sytuacji – przedsiębiorca ponosi wtedy w pełnym zakresie koszty związane z odebraniem rzeczy od konsumenta. Oświadczenie przedsiębiorcy w tym zakresie może zostać złożone zarówno przed odstąpieniem (np. zawarte już w treści umowy), jak i po odstąpieniu przez konsumenta od umowy, w sposób wyraźny lub dorozumiany, jednak powinno odbyć się to w taki sposób, aby konsument mógł wykazać, że zwrócił rzecz przedsiębiorcy, ewentualnie udowodnić, że przedsiębiorca zaproponował, iż sam ją odbierze.
Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów. Bezpośrednie koszty to koszty pozostające w bliskim związku funkcjonalnym z wykonaniem przez konsumenta obowiązku zwrotu rzeczy przedsiębiorcy, np.: opłata pocztowa za wysłanie przesyłki na adres przedsiębiorcy, opłata pobrana przez kuriera za doręczenie przesyłki na adres osoby upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru rzeczy, koszty przejazdu do siedziby przedsiębiorstwa, gdy konsument osobiście zwraca przedsiębiorcy otrzymaną rzecz, koszty zwykłego opakowania rzeczy na potrzeby jej zwrotu.
Konsument nie ponosi w ogóle kosztów bezpośrednich zwrotu rzeczy, gdy przedsiębiorca nie poinformował lub niewłaściwie poinformował konsumenta o konieczności ich poniesienia przez konsumenta.
Co ważne – jeśli ze względu na charakter rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą (ze względu na gabaryty rzeczy lub jej rodzaj), a jednocześnie – umowę zawarto poza lokalem przedsiębiorstwa, rzecz dostarczono konsumentowi do miejsca, w którym zamieszkiwał w chwili zawarcia umowy (chodzi o adres, pod którym konsument stale przebywa z zamiarem stałego pobytu lub planuje w taki sposób tam przebywać), to przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania rzeczy na swój koszt.
Agnieszka Zielińska-Heluszka, adwokat